ยุคของจอมพล ป. พิบูลสงคราม หลังจากที่รัฐบาลได้ตัดสินใจจะสร้างเขื่อนภูมิพลเพื่อเพิ่มกำลังผลิตกระแสไฟฟ้าจากพลังน้ำขึ้นอีกจำนวน 560,000 กิโลวัตต์หรือปีละ 2,300 ล้านยูนิต
โครงการสร้างเขื่อนนี้ต้องใช้ปูนซีเมนต์พิเศษที่มีคุณสมบัติเฉพาะการก่อสร้าง และเพื่อให้ต้นทุนการก่อสร้างถูกลง ในเดือนกุมภาพันธ์ 2497 ม.ล. ชูชาติ กำภูก็ดำริและก่อตั้ง "บริษัท ชลประทานซีเมนต์" ได้สำเร็จในเดือนกันยายน 2499
ราคาปูนซีเมนต์ปอร์ตแลนด์ธรรมดาที่บริษัทปูนซีเมนต์ไทยผลิตนั้น ราคาถึงเมตริกตันละ 650 บาท ซึ่งเมื่อรวมค่าขนส่งอีกตันละ 350 บาท ราคาปูนซีเมนต์จะแพงขึ้นเป็นตันละ 1,000 บาท แต่เมื่อชลประทานซีเมนต์ผลิตออกจำหน่ายเพียงราคาตันละ 500 บาท และเมื่อรวมค่าขนส่งจะตกตันละ 600 บาทเท่านั้น และในเวลาต่อมาราคาปูนซีเมนต์ก็ต่ำลง เช่นในปี 2502 ปูนปอร์ตแลนด์ลดเหลือตันละ 520 บาท และปูนผสมเหลือตันละ 440 บาทเท่านั้น
โรงงานปูนซีเมนต์ของบริษัทชลประทานซีเมนต์ ตั้งอยู่ที่ตำบลโพนทอง อำเภอตาคลี จังหวัดนครสวรรค์ มีเนื้อที่ 1,025 ไร่ แต่เป็นที่ตั้งโรงงานเพียง 50 ไร่ ส่วนที่เหลือเก็บไว้สำหรับขุดดินขาวมาใช้เป็นวัตถุดิบ
ปูนซีเมนต์ที่บริษัทผลิตในระยะแรกเริ่มใช้ตรา "พญานาค" อันเป็นสัญลักษณ์ประจำของกรมชลประทานเป็นสำคัญ โดยประเภทของปูนซีเมนต์มีอยู่ 4 ชนิด คือ ปูนปอร์ตแลนด์ชนิดธรรมดา ปูนสำหรับตอม่อสะพานหรือเขื่อนกั้นน้ำ ปูนชนิดแข็งตัวเร็วพิเศษสำหรับงานคอนกรีตที่ต้องเทในน้ำ และปูนผสมหินปูนตรางูเห่า สำหรับงานก่อสร้างทั่วไป
ในการก่อสร้างเขื่อนภูมิพล ใช้คอนกรีตเป็นปริมาณมหาศาลมาก จนที่ผลิตในประเทศไม่พอ จึงต้องเปิดบริษัทชลประซีเมนต์ เพื่อผลิตปูนซีเมนต์ส่งไปก่อสร้างเขื่อน
ตัวเขื่อนภูมิพลสร้างด้วยคอนกรีต
ยาวตามโค้ง ๔๘๖ เมตร สูงจากฐานราก ๑๕๔ เมตร สันเขื่อนกว้าง ๖ เมตร ฐานเขื่อนกว้าง ๕๒.๒ เมตร เก็บกักน้ำได้ ๑๒,๒๐๐ ล้านลูกบาตรเมตร มีอุโมงค์ระบายน้ำล้นขนาดเส้นผ่าศูนย์กลาง ๑๑.๓ เมตร ๒ อุโมงค์ ซึ่งระบายน้ำได้ ๖,๐๐๐ ลูกบาศก์ เมตรต่อวินาที
ภาพการก่อสร้างเขื่่อนคอนกรีต เขี่อนภูมิพล
เขื่อนภูมิพลเป็นโครงการเอนกประสงค์ ประกอบด้วย
เขื่อนกักน้ำขนาดใหญ่ตั้งขวางอยู่บนแม่น้ำปิง เหนือจังหวัดตากไปตามลำน้ำประมาณ ๕๗ กิโลเมตร ทำเลที่ตั้งเป็นช่องเขาแคบประชิดเข้าหากัน มีเนื้อหินแน่นและแข็งแกร่งพอที่จะ รับแรงกดดันของน้ำและน้ำหนักของตัวเขื่อนได้ดี เบื้องหน้าเขื่อนสองฝั่งแม่น้ำมีเขาล้อมรอบ และจะกลายเป็นทะเลสาบ ใหญ่จุน้ำได้ ๑๒,๒๐๐ ล้านลูกบาตรเมตร ครอบคลุมพื้นที่ซึ่ึ่งเป็นป่าอยู่เดิมเป็นอาณาเขต ๓๐๐ ตารางกิโลเมตร และมี ความยาวไปตามลำแม่น้ำจากหน้าเขื่อนขึ้นไป ๒๐๗ กิโลเมตร จรดอำเภอฮอดในจังหวัดเชียงใหม่
นั่งร้านเหล็กเขื่อนภูมิพล
เขื่อนภูมิพล เป็น เขื่อนคอนกรีต เขื่อนคอนกรีต เป็นเขื่อนเก็บกักน้ำซึ่งก่อสร้างด้วยวัสดุคอนกรีต
ประเภทของเขื่อนคอนกรีต
เขื่อนคอนกรีตแบบถ่วงน้ำหนัก (Gravity dam) บางครั้งจะเรียกว่าแบบฐานแผ่ เขื่อนประเภทนี้จะอาศัยน้ำหนักของตัวเขื่อนถ่ายน้ำหนักลงชั้นฐานราก ฐานรากของเขื่อนประเภทนี้จะต้องเป็นชั้นหินที่สามารถรับน้ำหนักได้ดี เนื่องจากตัวเขื่อนจะมีขนาดใหญ่มาก
ตัวอย่างของเขื่อนประเภทนี้ในประเทศไทย คือเขื่อนแม่มาว และเขื่อนกิ่วลม
เขื่อนคอนกรีตแบบโค้ง (Arch dam) เขื่อนประเภทนี้จะมีลักษณะเป็นรูปโค้ง อาจเป็นแบบโค้งทางเดียว (โค้งในแนวราบ) หรือโค้งสองทาง (โค้งในแนวราบและแนวดิ่ง) ตัวเขื่อนจะมีลักษณะบาง เนื่องจากพฤติกรรมการรับแรงของโค้ง (Arch) จะสามารถรับแรงได้ดี น้ำหนักจากตัวเขื่อนและแรงกระทำจากน้ำจะถูกถ่ายไปยังจุดรองรับทั้ง 2 ข้างของเขื่อนแล้วถ่ายน้ำหนักลงสู่ชั้นหินฐานราก
ตัวอย่างของเขื่อนประเภทนี้ในประเทศไทย คือเขื่อนภูมิพล
เขื่อนคอนกรีตแบบค้ำยัน หรือแบบครีบ (Buttress dam) เขื่อนประเภทนี้จะมีลักษณะเป็นรูปแผ่นคอนกรีตและมีค้ำยันด้านหลัง
โครงการสร้างเขื่อนนี้ต้องใช้ปูนซีเมนต์พิเศษที่มีคุณสมบัติเฉพาะการก่อสร้าง และเพื่อให้ต้นทุนการก่อสร้างถูกลง ในเดือนกุมภาพันธ์ 2497 ม.ล. ชูชาติ กำภูก็ดำริและก่อตั้ง "บริษัท ชลประทานซีเมนต์" ได้สำเร็จในเดือนกันยายน 2499
ราคาปูนซีเมนต์ปอร์ตแลนด์ธรรมดาที่บริษัทปูนซีเมนต์ไทยผลิตนั้น ราคาถึงเมตริกตันละ 650 บาท ซึ่งเมื่อรวมค่าขนส่งอีกตันละ 350 บาท ราคาปูนซีเมนต์จะแพงขึ้นเป็นตันละ 1,000 บาท แต่เมื่อชลประทานซีเมนต์ผลิตออกจำหน่ายเพียงราคาตันละ 500 บาท และเมื่อรวมค่าขนส่งจะตกตันละ 600 บาทเท่านั้น และในเวลาต่อมาราคาปูนซีเมนต์ก็ต่ำลง เช่นในปี 2502 ปูนปอร์ตแลนด์ลดเหลือตันละ 520 บาท และปูนผสมเหลือตันละ 440 บาทเท่านั้น
โรงงานปูนซีเมนต์ของบริษัทชลประทานซีเมนต์ ตั้งอยู่ที่ตำบลโพนทอง อำเภอตาคลี จังหวัดนครสวรรค์ มีเนื้อที่ 1,025 ไร่ แต่เป็นที่ตั้งโรงงานเพียง 50 ไร่ ส่วนที่เหลือเก็บไว้สำหรับขุดดินขาวมาใช้เป็นวัตถุดิบ
ปูนซีเมนต์ที่บริษัทผลิตในระยะแรกเริ่มใช้ตรา "พญานาค" อันเป็นสัญลักษณ์ประจำของกรมชลประทานเป็นสำคัญ โดยประเภทของปูนซีเมนต์มีอยู่ 4 ชนิด คือ ปูนปอร์ตแลนด์ชนิดธรรมดา ปูนสำหรับตอม่อสะพานหรือเขื่อนกั้นน้ำ ปูนชนิดแข็งตัวเร็วพิเศษสำหรับงานคอนกรีตที่ต้องเทในน้ำ และปูนผสมหินปูนตรางูเห่า สำหรับงานก่อสร้างทั่วไป
ตัวเขื่อนภูมิพลสร้างด้วยคอนกรีต
ยาวตามโค้ง ๔๘๖ เมตร สูงจากฐานราก ๑๕๔ เมตร สันเขื่อนกว้าง ๖ เมตร ฐานเขื่อนกว้าง ๕๒.๒ เมตร เก็บกักน้ำได้ ๑๒,๒๐๐ ล้านลูกบาตรเมตร มีอุโมงค์ระบายน้ำล้นขนาดเส้นผ่าศูนย์กลาง ๑๑.๓ เมตร ๒ อุโมงค์ ซึ่งระบายน้ำได้ ๖,๐๐๐ ลูกบาศก์ เมตรต่อวินาที
ภาพการก่อสร้างเขื่่อนคอนกรีต เขี่อนภูมิพล
เขื่อนภูมิพลเป็นโครงการเอนกประสงค์ ประกอบด้วย
เขื่อนกักน้ำขนาดใหญ่ตั้งขวางอยู่บนแม่น้ำปิง เหนือจังหวัดตากไปตามลำน้ำประมาณ ๕๗ กิโลเมตร ทำเลที่ตั้งเป็นช่องเขาแคบประชิดเข้าหากัน มีเนื้อหินแน่นและแข็งแกร่งพอที่จะ รับแรงกดดันของน้ำและน้ำหนักของตัวเขื่อนได้ดี เบื้องหน้าเขื่อนสองฝั่งแม่น้ำมีเขาล้อมรอบ และจะกลายเป็นทะเลสาบ ใหญ่จุน้ำได้ ๑๒,๒๐๐ ล้านลูกบาตรเมตร ครอบคลุมพื้นที่ซึ่ึ่งเป็นป่าอยู่เดิมเป็นอาณาเขต ๓๐๐ ตารางกิโลเมตร และมี ความยาวไปตามลำแม่น้ำจากหน้าเขื่อนขึ้นไป ๒๐๗ กิโลเมตร จรดอำเภอฮอดในจังหวัดเชียงใหม่
นั่งร้านเหล็กเขื่อนภูมิพล
เขื่อนภูมิพล เป็น เขื่อนคอนกรีต เขื่อนคอนกรีต เป็นเขื่อนเก็บกักน้ำซึ่งก่อสร้างด้วยวัสดุคอนกรีต
ประเภทของเขื่อนคอนกรีต
เขื่อนคอนกรีตแบบถ่วงน้ำหนัก (Gravity dam) บางครั้งจะเรียกว่าแบบฐานแผ่ เขื่อนประเภทนี้จะอาศัยน้ำหนักของตัวเขื่อนถ่ายน้ำหนักลงชั้นฐานราก ฐานรากของเขื่อนประเภทนี้จะต้องเป็นชั้นหินที่สามารถรับน้ำหนักได้ดี เนื่องจากตัวเขื่อนจะมีขนาดใหญ่มาก
ตัวอย่างของเขื่อนประเภทนี้ในประเทศไทย คือเขื่อนแม่มาว และเขื่อนกิ่วลม
เขื่อนคอนกรีตแบบโค้ง (Arch dam) เขื่อนประเภทนี้จะมีลักษณะเป็นรูปโค้ง อาจเป็นแบบโค้งทางเดียว (โค้งในแนวราบ) หรือโค้งสองทาง (โค้งในแนวราบและแนวดิ่ง) ตัวเขื่อนจะมีลักษณะบาง เนื่องจากพฤติกรรมการรับแรงของโค้ง (Arch) จะสามารถรับแรงได้ดี น้ำหนักจากตัวเขื่อนและแรงกระทำจากน้ำจะถูกถ่ายไปยังจุดรองรับทั้ง 2 ข้างของเขื่อนแล้วถ่ายน้ำหนักลงสู่ชั้นหินฐานราก
ตัวอย่างของเขื่อนประเภทนี้ในประเทศไทย คือเขื่อนภูมิพล
เขื่อนคอนกรีตแบบค้ำยัน หรือแบบครีบ (Buttress dam) เขื่อนประเภทนี้จะมีลักษณะเป็นรูปแผ่นคอนกรีตและมีค้ำยันด้านหลัง
